Collectie Spermalie

Het ‘Spermalie-gesticht voor doven en blinden’, opgericht in 1836, is een begrip in Brugge. Met haar rijke geschiedenis herbergt de school ook twee bijzondere verzamelingen: de bibliotheek van stichter Charles Louis Carton en een collectie hulpmiddelen voor mensen met een auditieve of visuele beperking.

Erfgoedcel Brugge ondersteunt vzw De Kade bij de verdere ontsluiting van dit buitengewoon Brugs erfgoed. In 2019 werd bovendien een waardering van de collectie hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking uitgevoerd. Het volledige waarderingsrapport kan je hier nalezen.

Wil je meer weten over dit traject? Contacteer dan projectverantwoordelijke Louise Vermeersch.

De collectie bevat een schat aan informatie over een wereld die voor velen onbekend terrein is.

Collectiepresentatie in Spermalie

De collectie was al online toegankelijk via erfgoedbrugge.be en schitterde in 2021 in de tentoonstelling ‘De wereld binnen handbereik’ in het Arentshuis. Als kers op de taart kreeg het erfgoed in 2022 ook een vaste toonplek binnen de muren van het Spermalie-instituut zelf. In de expogang pronkt een deel van de collectie in de vitrinekasten, tekstpanelen en foto's brengen duiding bij de voorwerpen. De opstelling werd ook voorzien van audio-opnames met getuigenissen van mensen met een visuele beperking.

De expo is niet vrij toegankelijk voor externen, maar zal door de Erfgoedcel Brugge i.s.m. VZW De Kade op geregelde tijdstippen opengesteld worden voor het publiek.  

  

Educatieve koffer

In samenwerking met Mia Nollet en de Mind and Makerspace van Howest werd ook een educatieve koffer gemaakt. Leerkrachten van het Buso Spermalie kunnen de koffer inzetten in de klas na een bezoek aan de expogang. De koffer is binnenkort uit te lenen via Spelotheek de Piepbal.

Via allerhande opdrachten maken leerlingen kennis met de historiek van Spermalie, de erfgoedcollectie en de wereld van mensen met een visuele beperking. 

Dubbelexpo 'De wereld binnen handbereik'

Tussen mei en augustus 2021 ging de collectie Spermalie op verplaatsing.

In Brugge én Leuven kon het publiek kennismaken met het rijke erfgoed van het Spermalie-instituut (nu De Kade vzw). Beide tentoonstellingen focusten in de eerste plaats op de deelcollectie van ruim 300 hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking. Deze bevat bijzondere stukken die de fascinerende geschiedenis van het blindenonderwijs illustreren en in sommige gevallen zelfs letterlijk tastbaar maken. 

Met dit nieuwe project gingen we een stapje verder na het eerdere inventarisatie- en een waarderingstraject rond deze verzameling. We vroegen aan Piet Devos en Tonia In den Kleef om als curatoren met ons aan de slag te gaan. Beiden zijn als ervaringsdeskundigen bezig met erfgoed en toegankelijkheid.

 (c) Rossano Bacchin

Tonia en Piet maakten uit de collectie hulpmiddelen twee eigenzinnige selecties. Die werden in Brugge (Musea Brugge, Arentshuis) en in Leuven (KADOC) getoond. En dit op zo’n manier dat zowel mensen met als zonder visuele beperking ervan kunnen genieten en leren. Het samen beleven, op een multizintuiglijke manier, stond hierbij voorop. Aan beide presentaties verleende Licht en Liefde ondersteuning.

Nog meer weten? Lees het artikel over het tentoonstellingsproject in Leuven.

Aan de slag met BiB Carton

Sinds 2015 ondersteunen we, samen met Openbare Bibliotheek Brugge, het traject rond de verhuis, catalogisering en digitale ontsluiting van de Bibliotheek Carton.

Cruciaal in dit verhaal is de rol van de vrijwilligers. Zij organiseerden de verhuis van ruim 2000 boeken naar de leefruimte van de zusters. Deze is nu deels als erfgoedbibliotheek ingericht. Bestaande informatie rond de boeken werd kritisch bekeken, aangevuld en uitgebreid gedocumenteerd. Tot op vandaag blijven de vrijwilligers Bib Carton verder verzorgen en ontsluiten.

Meer weten over dit project?

Op het 6de platform voor erfgoedbibliotheken (2015) gaven we voor de eerste keer een overzicht van dit project.

Herlees de volledige tekst van deze presentatie.

Voor het ICEVI-congres in Brugge (2017) organiseerden we samen met De Kade een fototentoonstelling rond het vrijwilligerswerk.

Herbekijk de tentoonstelling.

Terugblik inventarisatie hulpmiddelen

De collectie hulpmiddelen voor mensen met een visuele of auditieve beperking bevat zowel onderwijsmateriaal als apparatuur. Ze gaat terug tot de tijd van stichter Charles Louis Carton.

Vrijwilligers zorgden voor een basisinventaris en maakten foto’s van alle stukken. Samen met de depotconsulenten (vroeger Provincie West-Vlaanderen, nu Vlaanderen) ondersteunden we hen hierbij.

Verken de collecties

Zowel Bibliotheek Carton als de verzameling hulpmiddelen zijn geïnventariseerd en digitaal toegankelijk.

Bibliotheek Carton kan je bekijken via Bidoc.be en ErfgoedBrugge.be.
Bekijk de catalogus.

De collectie hulpmiddelen doorzoek en zie je via Erfgoedinzicht.be en ErfgoedBrugge.be.
Bekijk de hulpmiddelen.

Of bekijk de volledige collectie vzw De Kade / Spermalie op ErfgoedBrugge.be.

Waardering collectie hulpmiddelen voor Blinden

                

Tussen oktober 2018 en september 2019 maakten Erfgoedcel Brugge en Spermalie/vzw De Kade samen werk van het waarderingstraject ‘Geen blind vlek meer’. Het voornaamste doel hierbij: de collectie hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking beter leren kennen, en ze grotere bekendheid geven. Twee projectcoördinatoren (één vanuit vzw De Kade, één vanuit Erfgoedcel Brugge) stelden daartoe een klankbordgroep en kernteam samen en gingen met hen aan de slag.

Meer weten over dit project?

Hieronder vind je een beknopt overzicht van de inhoudelijke zwaartepunten tijdens dit traject. Wil je meer details? Klik dan op de stap waar je meer over wil weten.

  • Aansluitend op de basisregistratie van de hulpmiddelen die vroeger al plaats vond, werd volop werk gemaakt van een verdiepende registratie. Extra gegevens (bvb. rond vervaardiging en datering) werden daarbij verzameld en ontsloten via Erfgoedinzicht.be en ErfgoedBrugge.be.
  • Tijdens de eerste drie waarderingssessies onderzocht het kernteam de opsplitsing van de collectie in deelcollecties. Daarnaast werd een geschikte waarderingsmethodiek gekozen en werden criteria voor de waardering vastgelegd.
  • Tijdens de volgende drie sessies volgde dan de eigenlijke waardering van de collectie hulpmiddelen voor blinden. Aan de hand van op maat gekozen criteria en vragen bekeken we wat de betekenis van de collectie(s) is voor mensen met uiteenlopende interesses en achtergronden. Erfgoedconsulente Livia Snauwaert (Departement Cultuur, Jeugd en Media) hielp ons hiermee binnen het kernteam vooruit.
  • Parallel met de waardering peilden de projectcoördinatoren ook naar de perceptie van de hulpmiddelen bij ervaringsdeskundigen van verschillende generaties.

Het volledige waarderingsrapport kan je ook op onze website nalezen.


Workshop De Speelgoedmakers

Naar aanleiding van het waarderingstraject 'Geen blinde vlek meer' en Erfgoeddag 2019 - met als centraal thema HOE MAAKT U HET? - ontwikkelden we samen met speel-o-theek De Piepbal en vzw Casa Blanca een workshop voor kinderen. Daarin werkten groepjes kinderen met en zonder visuele beperking samen rond de vraag 'hoe maak je speelgoed voor iemand die niet ziet?'. Ze hoorden hoe het vroeger ging en fantaseerden over de toekomst. Maar vooral maakten ze samen prachtige spelbordjes.

In oktober en november 2019 werd deze workshop drie keer georganiseerd.

Workshop De Speelgoedmakers_Collectie Spermalie_2019_ copyright Erfgoedcel Brugge

Volg onze werking rond Spermalie

Lees meer over hoe de vrijwilligers zorg dragen voor de collectie Spermalie en deze verder ontsluiten.